|
Artrit Nedir?Artrit, oldukça yaygın bir hastalıktır ancak iyi anlaşılamamıştır. Aslında “artrit” tek bir hastalığın adı değildir; eklem ağrısı veya eklem hastalıklarını adlandırmanın gayri resmi yoludur. 100'den fazla farklı artrit türü ve buna bağlı durumlar bulunur. Her yaştan, cinsiyetten ve ırktan insanlar artrite sahip olabilir. 50 milyondan fazla yetişkinin ve 300.000 kadar çocuğun bir çeşit artrite sahip olduğu biliniyor. Kadınlar arasında artrit daha sık görülür ve yaşlandıkça görülme sıklığı artar. |
Sık görülen artrit semptomları arasında şişme, ağrı, sertlik ve azalan hareket aralığı bulunur. Belirtiler görünüp kaybolabilir ve hafif, orta, şiddetli olabilir. Yıllarca aynı kalabilir ancak zaman içinde ilerlediği ve daha kötüye gittiği de görülür. Şiddetli artrit kronik ağrı, günlük aktiviteleri gerçekleştirmeyi, merdivenlerde yürümeyi ve bir yere tırmanmayı zorlaştırabilir. Artrit kalıcı eklem hasarlarına neden olabilir. Bu hasarlar gözle görüldüğü durumlar mevcut ancak genellikle röntgen gereklidir.
Bazı artrit tiplerinin kalbi, gözleri, akciğerleri, böbrekleri ve cildi etkilediği de görülür.
Belirtiler
En sık görülen artrit belirtileri ve semptomları eklemlerde görülür. Sahip olunan artrit tipine bağlı olarak artrit belirtileri ve semptomları arasında şunlar bulunabilir:
- Ağrı
- Sertlik
- Şişme
- Kızarıklık
- Azalan hareket aralığı
Risk faktörleri
Artrit için risk faktörleri şunları içerir:
Aile öyküsü: Bazı artrit türleri genlerle aktarılabilir. Ailenizde artriti olan varsa artrit geliştirme olasılığı daha yüksektir ve bu durum genlerinizin, artriti tetikleyebilecek çevresel faktörlere karşı sizi daha duyarlı hale getirebileceği anlamına gelir.
Yaş. Osteoartrit, romatoid artrit ve gut dahil birçok artritin riski yaşla birlikte artar.
Cinsiyet: Kadınların romatoid artrit geliştirmesi erkeklerden daha olasıdır.
Eklem yaralanması öyküsü: Özellikle spor yaparken eklemlerini incitmiş insanların yaralanan eklemlerinde artrit gelişmesi daha olasıdır.
Obezite: Fazla kilolar; özellikle diz, kalça ve omurga bölgelerindeki eklemler üzerinde baskı oluşturur. Obeziteye sahip kişilerin artrit geliştirme riski daha yüksektir.
Farklı artrit tipleri vardır:
- Ankilozan spondilit
- Gut
Eklem enfeksiyonları:
- Juvenil idiyopatik artrit
- Osteoartrit
- Psoriatik artrit
- Reaktif artrit
- Romatoid artrit
- Septik artrit
- Başparmak artriti
- Dejeneratif Artrit
Osteoartrit en sık görülen artrit türüdür. Kıkırdak, kemiklerin uçlarındaki kaygan ve yastıklı yüzey, aşındığında, kemikler birbirine sürterek şişkinliğe ve sertliğe neden olur. Zamanla bu eklemler güçlerini kaybedebilir ve ağrı kronikleşebilir. Osteoartritin risk faktörleri arasında aşırı kilo, aile öyküsü, yaş ve geçmiş yaralanmalar bulunur.
Osteoartrit semptomları hafif veya orta derecede olduğunda iyileşme sürecine şunlar dahil edilebilir:
- Dinlenmek
- Sıcak ve soğuk kompres
- Düzenli fiziksel aktivite
- Vücut kitle endeksini korumak
- Ek destekle eklem çevresindeki kasların güçlendirilmesi
- Yardımcı alet ve cihazları kullanmak
- Reçetesiz satılan ağrı kesiciler veya antienflamatuar ilaçlar
- Tekrarlayan aşırı hareketlerden kaçınmak
Eklem semptomları şiddetliyse, hareketliliğin sınırlı olmasına ve yaşam kalitesini etkiliyorsa, yukarıdaki yönetim stratejilerinin bazıları yardımcı olabilir, ancak eklem replasmanı gerekli olabilir.
Osteoartrit, aktif bir yaşam ve sağlıklı bir kiloyla önlenebilir. Tedavi süresince ve sonrasında tekrarlayan, zor hareketlerden kaçınmak da son derece önemlidir.
İnflamatuar Artrit
Sağlıklı bir bağışıklık sistemi vücudun koruyucusudur ve bağışıklık sistemi bazen enfeksiyondan kurtulmak ve hastalıkları önlemek için iç iltihap oluşturabilir ancak bağışıklık sisteminin kötüleştiği senaryolarda kontrolsüz bir şekilde iltihaplı eklemlere saldırdığı ve bu sebeple eklem erozyonuna neden olabildiği bilinmektedir. Bu kontrolsüz saldırılar sonucunda iç organlar, gözler ve vücudun diğer bölümleri zarar görebilir. Romatoid artrit ve psoriatik artrit, inflamatuar artritin örnekleridir. Araştırmacılar, genetik ve çevresel faktörlerin otoimmünü tetikleyebileceğine inanıyor. Örneğin sigara içmek, aile öyküsüne sahip kişilerde romatoid artriti tetikleyebilecek çevresel risk faktörüne bir örnektir.
Otoimmün ve inflamatuar artrit tiplerinde erken tanı ve agresif tedavi önemlidir; kalıcı eklem hasarını en aza indirmeye ve hatta önlemeye yardımcı olabilir. Hastalıkta remisyon tedavinin hedefidir ve bu hastalık değiştirici antiromatik ilaçlar olarak bilinen bir veya daha fazla ilacın kullanılmasıyla başarılabilir. Tedavinin amacı ağrıyı azaltmak, işlevi geliştirmek ve eklemdeki hasarı önlemektir.
Enfeksiyöz Artrit
Bir bakteri, virüs veya mantarın eklem içine girerek iltihaplanmaya neden olduğu durumlarda enfeksiyöz artrit görülür. Eklemlerde enfekte olabilen organizmaların örnekleri arasında salmonella ve shigella (gıda zehirlenmesi veya kontaminasyon), klamidya ve bel soğukluğu (cinsel yolla bulaşan hastalıklar) ve hepatit C (paylaşılan iğnelerden ve transfüzyonlardan bulaşabilen enfeksiyon durumu) bulunur. Çoğu durumda, antibiyotiklerle zamanında tedavi yapılması eklem enfeksiyonunu temizleyebilir, ancak bazen artrit kronikleşebilir.
Metabolik Artrit
Ürik asit, insan vücudu hücrelerinde ve birçok gıdada bulunan purinleri parçalamada görevlidir. Bazı insanların vücutlarında doğal olarak gereğinden fazla üretildiği için yüksek oranda ürik asit bulunur ve vücut bu yüksek orandaki ürik asitten yeterince hızlı bir şekilde kurtulamaz. Biriken ve dışarı atılamayan ürik asit eklemlerde iğneye benzer kristaller oluşturur ve bu da ani, aşırı eklem ağrılarına veya gut atağına neden olur. Gut atakları gelip gidebilir, ürik asit seviyesi düşmezse kronik hale gelebilir. Kronik hale gelen ataklar eklem bozukluklarına ve hatta sakatlığa neden olabilir.
Artrit Teşhisi
Artrit tanısı genellikle sırasıyla fiziksel muayene, artrit tipini belirlemeye yardımcı olmak için kan testleri ve görüntüleme yapıldıktan sonra konur. Tanı belirsizse veya artritin iltihaplı olma riski bulunuyorsa sürece bir artrit uzmanı veya romatoloji uzmanı dahil edilmelidir. Romatologlar tipik olarak iltihaplı artrit, gut ve diğer karmaşık vakalar için devam etmekte olan tedavileri yönetirler. Ortopedi cerrahları eklem cerrahisi ile ilgilenirler, cerrahiye eklem replasmanlarını da dahildir. Artrit diğer vücut sistemlerini veya bölümlerini etkilediğinde, oftalmologlar, dermatologlar veya diş hekimleri gibi diğer uzmanlar da sağlık ekibine dahil edilebilir.
Artrit İçin Neler Yapılabilir?
Vücudun işlevselliğini, hareketliliğini ve yaşam kalitesini korumak için yapılabilecek birçok şey var. Hastalığı ve tedavi seçeneklerini öğrenmek, fiziksel aktiviteye zaman ayırmak ve dengeli vücut ağırlığını korumak başlıca yöntemlerdir. Artrit, yaygın olarak yanlış anlaşılan bir hastalıktır. Vücudunuzu dinleyerek ve ona iyi bakarak semptomları hafifletmek mümkündür.
