|
Lösemi Nedir?Lösemi, kan kanseridir ve vücudunun kan oluşturan dokularının hastalanması anlamına gelir. Birçok lösemi türü vardır; bazı lösemi türleri çocuklarda bazıları da yetişkinlerde sık görülür. Lösemi genellikle beyaz kan hücrelerinin normalden fazla çoğalmasıyla oluşur. Beyaz kan hücreleri güçlü enfeksiyon savaşçılarıdır ancak lösemili kişilerde kemik iliği, düzgün çalışmayan anormal beyaz kan hücreleri üretir. Lösemi tipine ve diğer faktörlere bağlı olarak tedavisi karmaşık olabilen bir hastalıktır. Ancak günümüzde tedaviler çoğunlukla işe yarar ve hasta sağlığına kavuşabilir. |
Lösemi Belirtileri Nelerdir?
Lösemi belirtileri, lösemi tipine bağlı olarak değişir. Yaygın lösemi belirti şunlardır:
- Ateş ve titreme
- Kalıcı yorgunluk, halsizlik
- Tekrarlayan ve ciddi enfeksiyonlar
- İstenmeyen kilo kaybı
- Şişmiş lenf bezleri, genişlemiş karaciğer ve dalak
- Kolay kanama veya morarma
- Tekrarlayan burun kanamaları
- Ciltte minik kırmızı lekeler (petechiae)
- Geceleri aşırı terleme
- Kemik ağrısı ve kemiklerde hassasiyet
Ne zaman Bir Doktora Görünmeli?
Endişe yaratabilecek tekrarlayan belirtiler gösteriyorsanız bir doktora görünebilirsiniz.
Lösemi belirtileri genellikle belirsizdir ve spesifik değildir. Erken lösemi gribe ve diğer yaygın hastalıklara benzediğinden çoğunlukla ihmal edilir, nadiren, başka bir durum için yapılan kan testleri sırasında tespit edilir.
Lösemi Neden ve Nasıl Oluşur?
Bilim adamları löseminin nedenlerini bugün hala kesin bir şekilde sıralamasını yapamıyor olsalar da genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan dolayı gelişiyor gibi görünüyor.
Genel olarak, löseminin, bazı kan hücrelerinin mutasyona uğraması sonucunda ortaya çıktığı düşünülüyor. Mutasyona uğrayan bu kan hücreleri daha hızlı büyüyebiliyor; bölünebiliyor ve hatta ölmesi gereken hücrelerin yaşamasına neden olabiliyor. Zamanla, bu anormal hücreler kemik iliğindeki sağlıklı kan hücrelerini tıkayarak daha az sağlıklı beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri ve trombositler üretilmesine yol açıyor ve sonucunda lösemi (kan kanseri) ortaya çıkıyor.
Lösemi Nasıl Sınıflandırılır?
Uzmanlar lösemiyi ilerleme hızına ve ilgili hücrelerin tipine göre sınıflandırır. İlk sınıflandırma türü, löseminin ne kadar hızlı ilerlediği ile ilişkilidir:
Akut lösemi:
Akut lösemide anormal kan hücreleri olgunlaşmamış kan hücreleridir ve normal işlevlerini yerine getiremedikleri halde hızla çoğalmaya devam ederler. Böylece hastalık çoğalmayla paralel şekilde kötüleşir. Akut lösemi agresif ve zamanında bir tedavi şekli gerektirir.
Kronik lösemi:
Birçok kronik lösemi türü vardır. Bazıları çok fazla hücre üretir ve bazıları çok az sayıda hücrenin üretilmesine neden olur. Kronik lösemi daha olgun kan hücrelerini içerir. Bu kan hücreleri daha yavaş çoğalır veya birikir ve bir süre normal şekilde işlev görebilir. Kronik lösemi bazı formları başlangıçta erken semptom üretmez ve fark edilmeden veya yıllarca teşhis edilmeden kalabilir.
İkinci sınıflandırma türü, etkilenen beyaz kan hücresi türüne göredir:
Lenfositik lösemi:
Bu lösemi türü, lenfoid veya lenfatik doku oluşturan lenfoid hücrelerini (lenfositleri) etkiler. Lenfatik doku, bağışıklık sisteminin oluşmasına yardımcı olur.
Miyeloid lösemi:
Bu tip lösemi miyeloid hücreleri etkiler. Miyeloid; kırmızı kan hücrelerine, beyaz kan hücrelerine ve trombosit üreten hücrelere dönüşen hücrelere denir. Lösemi bu hücrelerin düzgün çalışmasını engeller.
Lösemi Türleri Nelerdir?
Başlıca lösemi türleri şunlardır:
Akut lenfositik lösemi (ALL):Küçük çocuklarda en sık görülen lösemi türüdür. ALL, yetişkinlerde de görülebilir.
Akut miyeloid lösemi (AML): AML, çocuklarda ve yetişkinlerde görülebilen yaygın bir lösemi türüdür. AML erişkinlerde en sık görülen akut lösemidir.
Kronik lenfositik lösemi (KLL): En yaygın kronik yetişkin lösemisi olan KLL ile tedaviye ihtiyaç duymadan yıllarca kendinizi iyi hissedebilirsiniz.
Kronik miyeloid lösemi (KML): Bu tip lösemi esas olarak yetişkinleri etkiler. KML'li bir insan, lösemi hücrelerinin daha hızlı büyüdüğü bir aşamaya gelmeden önce aylarca hatta yıllarca semptom göstermeyebilir.
Diğer lösemi türleri arasında tüylü hücreli löseminin, miyelodisplastik sendromlar ve miyeloproliferatif hastalıkların da içerisine dahil olduğu, oldukça nadir görülen lösemi türleri de vardır.
Lösemi Teşhisi
Doktorlar semptomlar kendilerini göstermeye başlamadan çok önce rutin kan testlerinde kronik lösemiyi teşhis edebilir. Böyle bir durumla karşılaşırsanız veya lösemi olduğunuzu düşündüren belirtiler mevcutsa, aşağıdaki tanı testlerine girebilirsiniz:
Muayene: Anemiden kaynaklı soluk bir cilt, lenf bezlerinin şişmesi ve karaciğer ve dalağın genişlemesi gibi lösemi belirtilerini muayene sırasında aranır.
Kan testleri: Kandan alınan örnek, anormal seviyelerde kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin, trombositlerin varlığını belirleyebilir.
Kemik iliği testi: Kalça kemiğinden kemik iliği örneği almak için kemik iliği testi yapılır. Kemik iliği, uzun ve ince bir iğne kullanılarak çıkarılır. Örnek lösemi hücrelerini aramak için bir laboratuvara gönderilir.
Lösemi Tedavisi
Lösemi tedavisi birçok farklı faktöre bağlıdır. Lösemi tedavi seçenekleri yaşa ve genel sağlığa, sahip olunan löseminin türüne ve merkezi sinir sistemi de dahil olmak üzere vücudun diğer bölümlerine yayılıp yayılmadığına göre belirlenir.
Lösemi ile mücadelede kullanılan yaygın tedaviler şunlardır:
Kemoterapi: Lösemi için başlıca tedavi şekli kemoterapidir. Bu ilaç tedavisinde lösemi hücrelerini öldürmek için kimyasallar kullanılır.
Kemoterapi sırasında sahip olduğunuz löseminin türüne bağlı olarak, tek bir ilacı veya bir ilaç kombinasyonunu kullanabilirsiniz. Bu ilaçlar hap şeklinde olabilir veya doğrudan damar içine enjekte edilebilirler.Biyolojik terapi:Biyolojik tedavide bağışıklık sisteminizin lösemi hücrelerini tanımasına ve onlara saldırmasına yardımcı olan ilaçlar kullanılır.
Hedefli terapi:Hedefli terapide kanser hücrelerindeki belirli açıklara saldıran ilaçlar kullanır. Örneğin, imatinib ilacı (Gleevec), kronik miyeloid lösemili kişilerin lösemili hücrelerindeki belirli bir proteinin etkisini azaltmayı hedefler ve bu da hastalığın kontrolüne yardımcı olabilir.
Radyasyon tedavisi: Radyasyon terapisi, lösemi hücrelerine zarar vermek ve büyümelerini durdurmak için X ışınları ve diğer yüksek enerjili ışınları kullanır. Radyasyon terapisi sırasında bir masanın üzerinde uzanıyorsunuz ve siz uzanırken etrafınızda hareket eden büyük bir makine radyasyonu vücuttaki hassas noktalara yönlendiriyor.
Vücudun belirli bir bölgesi veya tüm vücut için radyasyon tedavisi uygulanabilir. Kök hücre nakli öncesi de radyasyon tedavisi kullanılabilir.Kök hücre nakli: Kök hücre nakli, hastalıklı kemik iliğini sağlıklı kemik iliği ile değiştirme prosedürüdür. Kök hücre naklinden önce, hastalıklı kemik iliğini yok etmek için yüksek dozda kemoterapi veya radyasyon tedavisi alınır. Daha sonra kemik iliğini yeniden oluşturmaya yardımcı olması için kök hücre infüzyonu alınır. Bir donörden kök hücreler alınabildiği gibi bazı durumlarda kişinin kendi hücreleri de nakil için kullanılabilir. Kök hücre nakli, kemik iliği nakline çok benzer.
